Evropska asocijacija logopeda proglasila je 6. mart danom logopedske terapije, zbog čega se upravo tog dana širom Evrope obeležava Evropski dan govorno-jezičke terapije, tj. Dan logopeda. Cilj obeležavanja ovog datuma je da se istakne značaj podizanja svesti javnosti koliko poremećaji komunikacije utiču na zdravlje ljudi, ali i pravima pacijenata sa poremećajima komunikacije.
Kao i svake godine, i ove pokušavamo da roditeljima ukažemo na značaj rane intervencije i ranog prepoznavanja govorno-jezičkih i razvojnih problema, a samim tim i pravovremenog dovođenja deteta na kontrolno testiranje, već sa 2 navršene godine.
Zašto je jako bitno izvršiti testiranje? Pre svega jer se ranim otkrivanjem problema (već sa dve godine) oni znatno lakše i otklanjaju, a terapeutske metode daju mnogo bolje rezultate. Roditelji su često uljuljkani, žive u vremenu svog detinjstva, kada deca nisu bila izložena rizicima današnjeg vremena. Međutim, statistički podaci su neumoljivi, a 2018. godine Logopedski kabinet Logopraxis izvršio je istraživanje na teritoriji opštine Kragujevac i Knić, po kojima čak 57% dece ima neku vrstu govorno jezičkih problema. Da Šumadijski okrug nije izolovan slučaj govori i činjenica da je slične rezulate UuBeogradu dobio je pre 10-tak godina Institut za eksperimentalnu fonetiku i patologiju govora (63% u Beogradu). Pre manje od 2 decenije, 1991. godine, taj procenat se kretao oko 12%.
Zbog toga je i potreba za logopedima sve veća, a važnost profesije se povećava. Logopedska nauka je napredovala, pa se danas koriste najmodernije terapeutske metode, postoje logopedski instrumenti uz pomoć kojih se smetnje znatno brže, lakše i lagodnije otklanjaju. Logopraxis jedini u gradu je potpuno opremljen dovoljnim brojem logopedskih instrumenata, pa svi naši logopedi u svakom trenutku mogu da koriste najsavremenije instrumente poput Digitalnog logopedskog seta, elektroaparata logofona i logopedskih sondi.
Udruženje logopeda Srbije je 2015. godine iznelo podatak da je u Srbiji zaposleno tek oko 350 logopeda, dok je u sistemu zdravstva taj broj tek oko 200. To znači da je jedan logoped zadužen za čak 20.000 stanovnika, što je tri puta više od proseka u zemljama Evropske unije.
Zbog manjka logopeda a povećanog broja dece sa govorno-jezičkim problemima, logopedi u zdravstvenim ustanovama su preopterećeni, zbog čega tretmani traju prekratko, a zakazuju se nekada čak jednom ili dva puta mesečno. Čak i tako retko zakazani tretmani nekada se obavljaju u grupama od 2 do 3 deteta.
– Rad logopeda ne može da bude efikasan, ako se dete stručno i kontinuirano ne stimuliše minimum 2-3 puta sedmično, u trajanju od pola sata do sat vremena. Pri tome, treba istaći da je u najvećem broju terapija neophodno da se individualno radi sa detetom, baš zato što je svako dete na svoj način specifično – istakla je Jasmina Malović, master dipl. defektolog logoped, osnivač i vlasnik Logopedskog kabineta Logopraxis iz Kragujevca. – U našem kabinetu se insistira na takvom radu, pa zato i postižemo odlične rezultate, a roditelji su zadovoljni.
Tokom Dana defektologa 2019. godine na Zlatiboru, najznačajnijeg naučno stručnog skupa koji se godinama održava u Srbiji, bilo je zapaženo vaše izlaganje. Izneli ste rezultate istraživanja koje je sprovedeno među predškolskom decom iz Šumadijskog okruga, a koji zabrinjavaju. Možete li ih pojasniti?
– Do sada smo javnost često upozoravali na jako loše opšte stanje u govorno-jezičkom razvoju kod dece predškolskog uzrasta, na osnovu rezultata koje je u istraživanju dobio Institut za eksperimentalnu fonetiku i patologiju govora, koji je pre desetak godina objavio da čak 63% dece ima neki od govorno-jezičkih problema. Mi smo želeli da proverimo kakvo je stanje u Šumadijskom okrugu, pa je tim Logopedskog kabineta Logopraxis tokom 2018. godine izvršio testiranje 384 dece predškolskog uzrasta, iz nekoliko kragujevačkih privatnih vrtića, kao i iz Predškolske ustanove “Cvetić” iz Knića, na lokacijama u Kniću, Toponici i Gruži. Na ukupnom uzorku se ispostavilo da je kod čak 57% dece u Šumadijskom okrugu ustanovljeno kašnjenje u govorno-jezičkom razvoju. Nešto je bolje stanje kod dece iz seoskih naselja, gde je taj procenat bio 54,4%, dok je kod dece iz urbane, gradske sredine Kragujevca procenat dece sa govorno-jezičkim problemima čak 61,94%, što je približno rezultatima pomenutog istraživanja Instituta za EFIPG iz Beograda.
Roditelji se često prekasno obrate logopedu, kada je ogromno vreme u razvoju deteta već potrošeno?
– Uvek savetujemo da se kontrolni pregledi odrade što je moguće pre, kada dete napuni dve godine, ali vrlo mali broj roditelja odgovorno prihvati taj savet. Uvek je bolje sprečiti nego lečiti, a rana dijagnostika problema čini da se problem znatno ranije uoči, a zatim i lakše otkloni. To je stvar fizioloških i razvojnih procesa, jer se govor prirodno intenzivno razvija u periodu od druge do pete godine, normalnim tempom razvoja koji se može pratiti kroz govorno-jezičke norme za uzrast. Odstupanje od tih normi trebalo bi da zabrine roditelje, koji bi u tom slučaju morali da potraže stručnu pomoć logopeda i obave logopedski pregled. Nažalost, mnogi roditelji, čak i kada im predočite rezultate, ne prihvataju da njihovo dete ima problem. Primera radi, čest je slučaj da ne razumeju da nije dovoljno da dete ume da samostalno izgovori neki glas, već mora da bude sposobno i da ga izgovori uz druge glasove, u sredini, na kraju rečenice – naglašava Jasmina Malović.
Pravovremeni dolazak kod logopeda je prevencija nekih kasnijih znatno većih poteškoća.
– Kašnjenje u govorno-jezičkom razvoju tokom razvojnog perioda, kasnije može da dovede do problema u predškolskom i ranom školskom uzrastu, da stvori odbojnost prema usvajanju akademskih veština, poteškoće u praćenju i savladavanju gradiva, kao i manjka samopouzdanja kod dece. Kod dece sa ozbiljnijim razvojnim i pervazivnim poremećajima još je značajnije da se sa intenzivnom terapijom krene što pre, jer se samo pravovremenim, kontinuiranim i upornim radom mogu postići značajni rezultati – zaključila je Jasmina Malović.
Inače, Udruženje logopeda Srbije od 2008. godine aktivno radi na usvajanju Zakona o logopedskoj delatnosti, ali on još nije ušao u skupštinsku proceduru.
